Polskie stroje młodych książąt Toskanii

Share

W 1622 roku królowa Konstancja Habsburżanka (1588-1631), druga żona Zygmunta III Wazy (1566-1632), przesłała synom swojej młodszej siostry, wielkiej księżnej Toskanii, pewien dar. Synowie Marii Magdaleny Habsburg (1589-1631) otrzymali zestaw barwnych strojów – żupan, płaszcz delia i inne niezbędne akcesoria polskiego szlachcica, w tym między innymi piernacz oraz szablę zygmuntówkę (por. „Moda alla polacca w XVII-wiecznej Europie” Jacka Żukowskiego). Ich nowe, egzotyczne stroje zostały uwiecznione na serii portretów nadwornego portrecisty rodu Medyceuszy, flamandzkiego malarza Justusa Sustermansa (1597-1681), znanego we Włoszech jako Giusto Suttermans. Przynajmniej jeden z owych portretów został niewątpliwie wysłany do Warszawy w ramach podziękowania dla królowej Polski.

Portret znajdujący się w zbiorach Flint Institute of Arts w Michigan (olej na płótnie, 143,8 x 118,3 cm, nr inw. 1965.15), przedstawiający Marię Magdalenę z synem Ferdynandem Medyceuszem (1610-1670) w stroju polskim, jest wierną kopią obrazu zachowanego w Galerii Uffizi we Florencji (olej na płótnie, 144 x 118, nr inw. 1890, 2246). Możliwe, że obraz ten znajdował się w posiadaniu polskich Wazów i został zabrany do Francji przez Jana Kazimierza po jego abdykacji w 1668 roku. Obraz, który obecnie znajduje się w Uffizi, został dostarczony przez artystę do Guardaroba Medicea 15 lutego 1623 roku, w tym samym czasie co obraz męża Marii Magdaleny, Kosmy II (nr inw. 1890, 2245), namalowany według innych wizerunków, ponieważ wielki książę zmarł w 1621 roku. W Wiedniu znajduje się również pełnopostaciowa wersja obrazu (Kunsthistorisches Museum, olej na płótnie, 200 x 101 cm, nr inw. GG 6464), niewątpliwie ofiarowana habsburskim krewnym wielkiej księżnej Toskanii.

Portret Leopolda Medyceusza (1617-1675) in polacchino, odzianego w biały żupan, również namalowano na początku lat dwudziestych XVII wieku, gdyż na odwrocie obrazu widnieje napis: Principe Leopoldo Medici d'anno 4, mesi 4, co wskazuje że powstał w marcu 1622 roku (Uffizi, olej na płótnie, 172 x 115,5 cm, nr inw. 1890, 3660). Obraz na zamku w Konopiště, przedstawiający księcia z rodu Medyceuszy na koniu, ubranego w podobny strój (olej na płótnie, 258 x 246 cm, nr inw. K 13323, wcześniej 18125), początkowo uznawano za wizerunek królewicza Zygmunta Kazimierza Wazy (1640-1647), syna Władysława IV Wazy (1595-1648) i Cecylii Renaty Habsburżanki (1611-1644), a później za portret Ferdynanda Medyceusza (wg „Polski strój Medyceusza” Magdaleny Piwockiej, s. 232). Obecnie uważa się, że przedstawia on Leopolda Medyceusza, przyszłego kardynała, na podstawie testamentu Roberto degli Obizziego (1566-1647), w którym wymieniono kilka obrazów z jego kolekcji w Ferrarze oraz w rezydencji La Quiete niedaleko Modeny. Portret konny został opisany jako przedstawiający „księcia Leopolda na koniu w wieku siedmiu lat, ubranego po polsku” (principe Leopoldo a cavallo d'età di sette anni vestito alla pollacca, za „Ritratti dei Medici dal Catajo: per la storia dei rapporti tra i Granduchi di Toscana e gli Obizzi” Gianluki Tormena, s. 125). Biel i karmazynowe kolory szaty Leopolda najprawdopodobniej również nawiązują do Polski.

Do piątego roku życia mali Medyceusze ubierali się niemal wyłącznie w tzw. ungherine lub zimarrine, inspirowane modą węgiersko-polską. Archiwum Guardaroba Medicea wymienia ich kolory i tkaniny. Wzmianki o „strojach w stylu polskim” (vesti alla polacca) w inwentarzach Medyceuszy są częste w latach od 1618 do 1623-1624. Na przykład dla Leopolda uszyto trzy czarne stroje polskie z tabi, ermesino i aksamitu a opera pichola. Również dworskie karły były ubierane w podobne stroje, szyte przez tego samego krawca: „czerwony strój w stylu polskim” (vestito di rosso alla Pollacca) uszyto dla karła Janniego Pediny (wg „I Principi bambini: abbigliamento e infanzia nel Seicento ...”, red. Kristen Aschengreen Piacenti, Silvia Meloni Trkulja, Roberta Orsi Landini, s. 53). Jest całkiem możliwe, że portret karła z psem, zachowany w Pałacu Pitti we Florencji, jest podobizną Janniego. Model został przedstawiony w karmazynowym żupanie i trzyma piernacz. Obraz jest ogólnie datowany na lata 20. XVII wieku (olej na płótnie, 174 x 115 cm, nr inw. 1890, 2453). Możliwe jest również, że karzeł lub jego strój został wysłany przez Konstancję Habsburżankę do jej siostry, wielkiej księżnej Toskanii, ponieważ od drugiej ćwierci XVI wieku karły z Polski były często wysyłane na inne dwory europejskie.

​Portret Marii Magdaleny Habsburg (1589-1631), wielkiej księżnej Toskanii, z synem Ferdynandem Medyceuszem (1610-1670) w stroju polskim, autorstwa Justusa Sustermansa, ok. 1622 r., Flint Institute of Arts.

​Portret Marii Magdaleny Habsburg (1589-1631), wielkiej księżnej Toskanii, z synem Ferdynandem Medyceuszem (1610-1670) w stroju polskim, autorstwa Justusa Sustermansa, ok. 1622 r., Galeria Uffizi we Florencji.

​Portret Marii Magdaleny Habsburg (1589-1631), wielkiej księżnej Toskanii, z synem Ferdynandem Medyceuszem (1610-1670) w stroju polskim, autorstwa warsztatu Justusa Sustermansa, po 1622 r., Kunsthistorisches Museum w Wiedniu.

​Portret Leopolda Medyceusza (1617-1675) w stroju polskim z piernaczem, autorstwa Justusa Sustermansa, ok. 1622 r., Galeria Uffizi. 

​Portret konny Leopolda Medyceusza (1617-1675) w stroju polskim z szablą, autorstwa Justusa Sustermansa, ok. 1622 r., Zamek w Konopiště.

​Portret karła w stroju polskim z piernaczem, prawdopodobnie Janni Pedina, i psem, autorstwa florenckiego malarza, lata 20. XVII w., Pałac Pitti we Florencji.